ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Είναι γεγονός ότι στις μέρες μας υπάρχει μια σύγχυση σχετικά με τον χαρακτηρισμό του Έλληνα ως Ρωμιού. Αυτό μπορεί να είναι αποτέλεσμα άγνοιας, αδιαφορίας για την ιστορικότητα του εθνικού μας ονόματος, ελλιπούς ενημέρωσης, ή ακόμα και συνέπεια μεθοδευμένης προσπάθειας συκοφάντησης της εθνικής, πολιτισμικής και θρησκευτικής μας ταυτότητας. Το σίγουρο πάντως είναι ότι γίνεται μια αλόγιστη και ακατάλληλη χρήση ονομάτων για τον χαρακτηρισμό του Ελληνικού έθνους που δεν έχουν ούτε ιστορική, ούτε πολιτισμική σύνδεση με την πραγματικότητα.
Σκοπός μας σε αυτό το κείμενο είναι να εκθέσουμε τη σωστή έννοια κάποιων ονομάτων –χαρακτηριστικών των Ελλήνων, την ιστορική τους προέλευση και χρονολογική τους τοποθέτηση, ώστε να αποκατασταθεί η αλήθεια.
ΕΝΝΟΙΑ ΟΝΟΜΑΤΩΝ
ΡΩΜΗΟΣ: Το όνομα Ρωμηός είναι μια παραλλαγή της λέξης Ρωμαίος η οποία βρίσκεται σε χρήση από τον 17ο αιώνα και εκφράζει την πολιτισμική και κρατική ενότητα των Ορθόδοξων λαών της Ρωμανίας. Χρησιμοποιούμε περισσότερο το Ρωμηός από το Ρωμαίος , όχι γιατί υπάρχει κάποια ουσιαστική διαφορά αλλά επειδή είναι πιο πρόσφατη χρονικά λέξη και έχει καθιερωθεί στη συνείδηση του λαού μας.
Όσο αφορά την ορθογραφία της λέξης Ρωμη(ι)ός, έχει επικρατήσει η γραφή Ρωμιός, υποστηριζόμενη από τους γλωσσολόγους. Πολλοί όμως υποστηρίζουν την μορφή Ρωμηός γιατί προήλθε από την πτώση του τόνου στην Βυζαντινή δημοτική μουσική(Ρωμαίοι-Ρωμηοί), χάριν μέτρου.
ΡΩΜΑΝΙΑ: Στις 11 Μαΐου 330μ.Χ, με την μεταφορά από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο της πρωτεύουσας του ρωμαϊκού κράτους στην περιοχή της σημερινής Κωνσταντινούπολης, συνέβησαν δύο βασικές αλλαγές: πρώτον η νέα πρωτεύουσα ονομάστηκε Νέα Ρώμη και δεύτερον η αυτοκρατορία μετονομάστηκε σε Ρωμανία ή αλλιώς αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης.
Η Ρωμανία επεκτεινόταν σε Ανατολή και Δύση και οι κάτοικοι της που ονομάζονταν Ρωμαίοι ήταν Έλληνες στην καταγωγή και Ορθόδοξοι στο θρήσκευμα. Τα συστατικά της νέας αυτοκρατορίας ήταν Ελληνισμός, Ρωμαϊκός κρατικός φορέας και Ορθοδοξία.
Ο όρος Βυζάντιο που χρησιμοποιείται από πολλούς για τον χαρακτηρισμό της Ρωμανίας είναι μεταγενέστερη ονομασία. Για πρώτη φορά εμφανίστηκε το 1562μ.Χ σε κείμενα Φράγκων συγγραφέων. Πριν από αυτό το έτος ποτέ δεν ονομάστηκε η αυτοκρατορία, Βυζάντιο.
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ: Ο όρος αυτός είναι μεν νεότερο γλωσσικό εύρημα, αλλά είναι ο καταλληλότερος για να εκφράσει με τον πιο αυθεντικό και ιστορικά δικαιωμένα τρόπο το φρόνημα των Ορθοδόξων πολιτών της Νέας Ρώμης αλλά και όλων των λαών ή μεμονωμένων ατόμων που έζησαν και ζουν με το φρόνημα αυτό. Η Ρωμιοσύνη έχει άμεση σχέση με τα ιστορικά ονόματα μας, Ρωμανία και Ρωμαίος(Ρωμηός) και περιγράφει με τον πιο κατάλληλο τρόπο το πνευματικό περιεχόμενο, βίωμα και ήθος της ρωμαίικης και μεταρωμαίικης (βυζαντινής και μεταβυζαντινής) περιόδου της ιστορίας του Ελληνισμού. Επιγραμματικά Ρωμιοσύνη είναι η Ελληνικότητα στην οικουμενική Ορθόδοξη ιστορική ενσάρκωση της.
EΛΛΗΝ: Η λέξη αυτή αποτελεί το κυριότερο όνομα του Ελληνικού έθνους. Η έννοια του όμως ποικίλλει κατά χρονικές περιόδους και άλλοτε είναι φυλετική και άλλοτε εθνική, πολιτιστική ή θρησκευτική. Στους τελευταίους όμως αιώνες έχει καθιερωθεί η εθνική έννοια του χαρακτηρισμού «Έλλην».
ΓΡΑΙΚΟΣ: Η λέξη «Γραικός» είναι το αρχαιότερο χρονικά όνομα που χρησιμοποιήθηκε για να προσδιορίσει το Ελληνικό έθνος. Αυτό επιβεβαιώνεται από σχετικές αναφορές του φιλοσόφου Αριστοτέλη όπως και από ιστορικά ντοκουμέντα που αποδεικνύουν την χρήση του όρου από τους αρχαίους Ρωμαίους για την περιγραφή των Ελλήνων.
Από τον 80 μ.Χ αιώνα όμως, η λέξη «Γραικός» απέκτησε υποτιμητική έννοια στον Δυτικό κόσμο και υπεύθυνοι για αυτή την κατάσταση ήταν ο Καρλομάγνος και το περιβάλλον του, γνωστοί πολέμιοι της Ρωμιοσύνης. Σύμφωνα με τις ιδέες που διέδιδαν, γνήσιος Ρωμαίος ήταν ο κάτοικος του δυτικού τμήματος της αυτοκρατορίας όπου επικρατούσε ο φραγκολατινικός κόσμος. Αντίθετα ο Γραικός ήταν ο μη γνήσιος Ρωμαίος που κατοικούσε στο ανατολικό μέρος της αυτοκρατορίας που την ονόμαζαν «Βυζάντιο» ή «Γραικία» και ήταν αιρετικός και υποδεέστερος των ¨γνήσιων¨ Ρωμαίων.
ΡΩΜΗ-ΡΩΜΑΙΟΣ: Η παλιά πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας που ονομαζόταν Παλαιά Ρώμη, έλαβε τον 40π.Χ αιώνα όνομα ελληνικό. Σύμφωνα με τον Ηρακλείδη τον Ποντικό, η Ρώμη ονομαζόταν «πόλις ελληνίς» και έτσι μέχρι το 212 μ.Χ γενικεύτηκε το όνομα Ρωμαίος στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και επικράτησε.
Το 330 μ.Χ έγινε η μεταφορά της πρωτεύουσας που πήρε το όνομα Νέα Ρώμη και έκτοτε άρχισε ο εκχριστιανισμός και εξελληνισμός της χάρη στις προσπάθειες των αυτοκρατόρων της, με πρωτεργάτες τον Κωνσταντίνο Μέγα, τον Ιουστινιανό και τον Ηράκλειο. Στην νέα πρωτεύουσα δόθηκε και το όνομα «Κωνσταντινούπολη» παράλληλα με το «Νέα Ρώμη», προς τιμή του ιδρυτή της, αλλά δεν ήταν το επίσημο.
Στην Β’ Οικουμενική Σύνοδο(380μ.Χ) και στην Δ’(451μ.Χ) αποφασίστηκε και ανακοινώθηκε ότι η Νέα Ρώμη είναι ισάξια με την Παλαιά. Για αυτό και έκτοτε όλοι οι αυτοκράτορες της έως τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο ήταν Έλληνες στην καταγωγή και αποκαλούνταν «αυτοκράτορες των Ρωμαίων». Επίσης επειδή από την ίδρυση της η Κωνσταντινούπολη έγινε προπύργιο της Ορθοδοξίας, το όνομα Ρωμαίος απέκτησε την έννοια του Ορθόδοξου πολίτη της Νέας Ρώμης. Αντίθετα η Παλαιά Ρώμη έγινε το κέντρο του Παπισμού από τον 110 αιώνα, λίγο μετά το σχίσμα.
ΣΧΕΣΗ ΡΩΜΙΟΣΥΝΗΣ-ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ: Ο όρος Ρωμιοσύνη σημαίνει τον Ορθόδοξο Ελληνισμό. Κάθε Ορθόδοξος πολίτης της Νέας Ρώμης, ανεξάρτητα από την φυλετική καταγωγή του είναι Ρωμαίος-Ρωμηός.
Από την άλλη το όνομα Έλλην είναι ταυτισμένο από τον 190 αιώνα με το ελληνικό κράτος και έτσι μπορεί με ευκολία να αποδοθεί και στους μη Ορθόδοξους.
ΦΙΛΟΙ ΡΩΜΗΟΥ
Στην διάρκεια των χρόνων της ιστορίας του έθνους μας, υπήρξαν πολλοί φίλοι και ένθερμοι υποστηρικτές της Ρωμιοσύνης που ο καθένας με τον τρόπο του, το έργο και την θέση του προσπάθησε να την προβάλλει. Αναφέρουμε μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα:
1. Ο κυβερνήτης της Ελλάδας, Ιωάννης Καποδίστριας, ήθελε να δημιουργήσει την Νεορωμαϊκή αυτοκρατορία. Σκόπευε δηλαδή να αναστήσει την αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης, της Κωνσταντινούπολης. Όμως η Ευρώπη των απογόνων του Καρλομάγνου δεν ενέκρινε τα σχέδια του και φυσικά το όραμα του ναυάγησε.
2. Στα τέλη του 18ου και τον 190 αιώνα γινόταν ευρεία χρήση των συγγενών όρων Ρωμηός και Ρωμανία. Αυτό επισημαίνεται από την μελέτη συγγραμμάτων γνωστών λόγιων και καθηγητών της Ιονίου Ακαδημίας, όπως των αδερφών Ιακωβάτου, του Διονυσίου Σολωμού και του Ι. Βηλαρά.
3. Ο ιστορικός Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπoυλος, την 1η Ιουλίου 1886 έστειλε ένα γράμμα στον Χιώτη λόγιο Γ.Ζολώτα στο οποίο ανακοίνωνε τα αποτελέσματα μιας έρευνας του. Σύμφωνα με αυτή, παρά τη λεπτομερή μελέτη των έργων διάφορων σημαντικών ιστορικών και χρονογράφων, δεν μπόρεσε να τεκμηριώσει την ύπαρξη και χρήση της λέξης Βυζαντίου. Απεναντίας συμπέρανε ότι γινόταν χρήση των λέξεων «Ρωμαίοι» και «Γραικοί» αρχικά και «Έλληνες» στη συνέχεια. Επίσης διαπίστωσε ότι η λέξη Βυζάντιο ήταν επινόηση των Δυτικών που με ύπουλο τρόπο κατάφεραν να την επιβάλουν για τον χαρακτηρισμό του ανατολικού τμήματος της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
4. Το λαϊκό τραγούδι αποτελεί την κυριότερη απόδειξη της συνειδητής παρουσίας της λέξης¨ Ρωμιοσύνη¨ στο λεξιλόγιο του λαού μας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το ιστορικό κείμενο «Τραγούδι του Δασκαλογιάννη» του Μπάρμπα Παντζελιού, του έτους 1786. Το κείμενο αυτό φανερώνει την εξοικείωση του λαού με την λέξη Ρωμανία και την ευρεία και με άνεση χρήση του, ενάντια στους λόγιους της εποχής που άκριτα και δουλικά δέχθηκαν τον νεοφερμένο όρο Βυζάντιο, με σκοπό την εγκατάλειψη από τον Ελληνισμό του ονόματός της αυτοκρατορίας του και την ιδιοποίηση του από την Δύση.
5. Κανένας λαός της Ενδιάμεσης περιοχής, συμπεριλαμβανομένων και των Τούρκων, δεν αμφισβήτησε ποτέ την ιδιότητα του Ρωμαίου στους κατοίκους της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Ως συνέπεια αυτού διαπιστώνεται η χρήση της λέξης Ρωμιός(Ρουμ) για να κατονομαστούν άνθρωποι και θεσμοί όπως: αυτοκρατορία των Σελτζούκων του Ρουμ, Σουλτάνι Ρουμ(ο Οθωμανός Σουλτάνος), ώστε να υπογραμμιστεί ο κοινός πολιτισμός του χώρου που επεκτείνεται στις δύο πλευρές του Αιγαίου, του χώρου των Ρωμιών.
ΠΟΛΕΜΙΟΙ ΡΩΜΗΟΥ
1. Οι νεοπαγανιστές πολεμούν με μανία το όνομα «Ρωμηός» γιατί συνδέεται με την ορθόδοξο-πατερική παράδοση μας και χαρακτηρίζει τους Ορθόδοξους Χριστιανούς. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ένα σημείωμα στο περιοδικό Δαυλός(αρ 157, Ιανουάριος 1995, σ.9308), υπογραφόμενο «Ο Μεταπολιτικός», στο οποίο τονίζεται με πάθος η αντίθεση, κατά τον συγγραφέα, των όρων Έλλην και Ρωμηός. Για τον συντάκτη του άρθρου, «Έλληνας» σημαίνει ο ελεύθερος από κάθε είδους δογματισμό, θρησκευτικό ή πολιτικό. Επίσης θεωρεί από την άλλη ότι Ρωμιός είναι ο ελληνόφωνος Χριστιανός του Ρωμαϊκού κράτους που πιστεύει ότι ο ένας Θεός εκφράζεται από μια μόνο έννοια στη ζωή, την εβραϊκή, που έκαιγε στον Ιππόδρομο της Νέας Ρώμης τους αντιφρονούντες.
2. Το 962μ.Χ ιδρύθηκε από τους απογόνους του Καρλομάγνου, του μεγαλύτερου εχθρού του Ελληνισμού, «η Αγία Ρωμαϊκή αυτοκρατορία του γερμανικού έθνους» που διατήρησε αυτό το όνομα για 1000 έτη περίπου. Έτσι η Ενωμένη Ευρώπη χωρίστηκε σε δύο τμήματα: το δυτικό υπό την ηγεσία της Γαλλίας(Φραγκίας) και Γερμανίας(Τευτονίας) και το ανατολικό που υποτιμητικά αποκαλούσαν οι δυτικοί «Ελληνική αυτοκρατορία». Το μίσος των Φράγκων κατά των Ρωμιών συνεχίστηκε όμως και αργότερα, με τις Καθολικές σταυροφορίες του 11ου αιώνα κατά τις οποίες ο στόχος ήταν εκτός από την υποδούλωση των Μουσουλμάνων και η κατάκτηση των Ελληνορθόδοξων.