Στις
29 Δεκεμβρίου έχει καθιερωθεί η εορτή προς τιμή των 14000 αναιρεθέντων νηπίων
που θανατώθηκαν από τον βασιλιά Ηρώδη. Ο εορτασμός προκαλεί αντιπαραθέσεις
καθώς οι μη χριστιανοί αμφισβητούν το γεγονός. Αν και ο αριθμός των παιδιών που
θανατώθηκαν είναι πολύ μικρότερος, η σφαγή διεπράχθη. Ο αριθμός 14000 είναι
συμβολικός, και όχι πραγματικός, με βαθιά θεολογική σημασία.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Σύμφωνα
με τον Ιουδαίο ιστορικό Φλάβιο Ιώσηπο, ο οποίος ήταν σύγχρονος των Ευαγγελιστών
Λουκά και Ιωάννη και καλός γνώστης των ιστορικών γεγονότων της εποχής των
αποστόλων, η κωμόπολη της Βηθλεέμ και τα περίχωρά της είχε πληθυσμό περίπου
1000 κατοίκους. Με βάση λοιπόν, τα στατιστικά δεδομένα που προκύπτουν από την
πληθυσμιακή κατανομή της περιοχής της Βηθλεέμ, ο αριθμός των βρεφών έως την
ηλικία των δύο ετών δεν ξεπερνούσε τα 30-40 άτομα.
Ο
συγκεκριμένος αριθμός δεν ήταν απαγορευτικός ώστε ο Ηρώδης να διατάξει τη
σφαγή. Ως άνθρωπος με προσκόλληση στην εξουσία, λειτουργούσε με βάση το
συμφέρον του και η είδηση του ερχομού του Μεσσία απειλούσε τον θρόνο του. Στη
διάρκεια της βασιλείας του, κατόπιν εντολής του, είχαν διαπραχθεί ειδεχθή
εγκλήματα, συμπεριλαμβανομένων και συγγενικών του προσώπων. Η αναίρεση μερικών
δεκάδων νηπίων με προέλευση άσημες αγροτικές οικογένειες μιας απομακρυσμένης
και αγνοημένης περιοχής αποτελούσε, σύμφωνα με σύγχρονους ερευνητές, ένα «μικρό
και ασήμαντο επεισόδιο, ένα πταίσμα σε σύγκριση με τα άλλα του εγκλήματα στο
βίο του». Η σφαγή των νηπίων λόγω του αριθμού και της έκρυθμης τοπικής
κατάστασης θα περνούσε απαρατήρητη από την ηγεσία της Ρώμης και δεν κινδύνευε
από κυρώσεις.
Επιπλέον,
στα ιερά ευαγγελικά κείμενα δεν καταγράφεται ο συγκεκριμένος αριθμός των
αναιρεθέντων νηπίων. Η αναφορά στη σφαγή των 14000 αρρένων τέκνων προέρχεται
από το εορτολογικό Συναξάρι με την
επισήμανση ότι τα νήπια αυτά θεωρούνται ως οι πρώτοι ανώνυμοι και αναρίθμητοι
μάρτυρες της χριστιανικής πίστης. Αυτό το στοιχείο προσδίδει στο ζήτημα μια
συμβολική παράμετρο που απαιτεί θεολογική ερμηνευτική προσέγγιση.
Η ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Τα
Ευαγγέλια δεν είναι συγγράμματα ιστορικού περιεχομένου για την ενημέρωση των
πιστών. Είναι θεόπνευστα έργα με σκοπό την πνευματική καθοδήγηση των
χριστιανών. Υπό το πρίσμα αυτό, η σφαγή των νηπίων έχει ιδιαίτερο θεολογικό
νόημα για τα ιερά κείμενα.
Στην
ιουδαϊκή παράδοση και ειδικά στην Παλαιά Διαθήκη υπήρχε το ιστορικό προηγούμενο
μιας δίωξης και σφαγής. Συγκεκριμένα, στο βιβλίο της Εξόδου εξιστορείται η
απόφαση του Φαραώ της Αιγύπτου να θανατωθούν, με πνιγμό στον Νείλο, τα αγόρια
των Ισραηλιτών. Ήταν μια πράξη γενοκτονίας που σκοπό είχε την μείωση του
αριθμού των δούλων Εβραίων οι οποίοι αυξάνονταν με ανησυχητικό ρυθμό στη χώρα.
Το στοιχείο αυτό αξιοποιήθηκε από τους συγγραφείς της Καινής Διαθήκης ως
θεολογικό προηγούμενο και προέβησαν σε μια παράλληλη θεολογική προσέγγιση και
ερμηνεία του αντίστοιχου γεγονότος της σφαγής των νηπίων. Ο Φαραώ εξέφραζε τις
δυνάμεις του σκότους που αντιδρούσαν στο σχέδιο του Θεού για την σωτηρία του Ισραήλ.
Φόνευσε, λοιπόν, τα παιδιά ώστε να μην γεννηθεί ο πρώτος προφήτης της Εξόδου, δηλαδή,
ο Μωυσής. Με τον ίδιο τρόπο, ο Ηρώδης, ως νέος Φαραώ, υπηρετεί με τις πράξεις
του τις ίδιες σκοτεινές δυνάμεις. Σκοπός του είναι η παρεμπόδιση του ερχομού
του σωτήρα του κόσμου.
ΟΙ ΑΠΟΣΤΟΛΟΙ
Η
σφαγή των νηπίων φέρνει στον νου την προφητεία του Ιερεμία, 7 αιώνες πριν, κατά
την οποία περιγράφει συμβολικά τον οδυρμό της Ραχήλ. Η προφητεία αναφερόταν
στις θυσίες του εβραϊκού λαού κατά την έξοδό του από την Αίγυπτο μέχρι που ο
Μωυσής και ο Ιησούς του Ναυή τον απομάκρυναν από τη φαραωνική δουλεία και τον
οδήγησαν στη γη της επαγγελίας. Ο ευαγγελιστής Ματθαίος, με εμπνευσμένο τρόπο,
κάνει χρήση της προφητείας του Ιερεμία και θεολογεί πάνω στο σύγχρονό του
γεγονός, του θρήνου της Βηθλεέμ. Ο νέος Μωυσής, ο Ιησούς, καλείται και εκείνος
από τον Θεό, από την Αίγυπτο, για να οδηγήσει τον λαό Του σε μια νέα έξοδο, σε
μια νέα γη της επαγγελίας. Η θυσία των νηπίων αποτελούσε τον προπομπό για τον
ερχομό εξ Αιγύπτου και έναν θεολογικό συμβολισμό.
Μεταγενέστερα,
ο απόστολος Παύλος και πολλοί ερμηνευτές της Εκκλησίας κάνουν εκτεταμένη χρήση
των θεολογικών, πλέον, όρων «Αίγυπτος» και «Φαραώ». Η φυγή του Θείου Βρέφους
στην Αίγυπτο ως επακόλουθο της σφαγής των νηπίων στη Βηθλεέμ, αποκτά εκτός από
ιστορική σημασία και εσχατολογική προέκταση. Από τον « Άδη της Αιγύπτου», ο
Ιησούς Χριστός ως νέος Μωυσής θα συναντήσει το λαό Του και θα τον καλέσει σε
μια νέα έξοδο προς τη νέα γη της επαγγελίας, τη Βασιλεία του Θεού.
Ο ΑΡΙΘΜΟΣ 14000
Ο
αριθμός 14000 που διασώζεται για τα σφαγιασθέντα νήπια δεν οφείλεται σε
λογιστικό λάθος αλλά προέρχεται από την ιουδαϊκή αποκαλυπτική αριθμολογία.
Πρόκειται για πολλαπλάσιο του αριθμού 7 των Εβραίων ο οποίος συμβολίζει την
καθολικότητα. Παρομοίως, στην Αποκάλυψη του Ιωάννη συναντάται σημειολογική
αναφορά στον αριθμό 12 και στο πολλαπλάσιό του. Συγκεκριμένα, υπάρχει η
επισήμανση ότι κατά τους έσχατους χρόνους, ο Ιησούς θα πλαισιώνεται από τους
μάρτυρές Του που ανέρχονται συμβολικά στους 144000. Και σε αυτήν την περίπτωση
δεν πρόκειται για πραγματικό αριθμό αλλά για θεολογικό συμβολισμό της
καθολικότητας της Εκκλησίας.
Ο ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΗΣ
ΣΦΑΓΗΣ
Η
αναφορά του Ματθαίου στο γεγονός της σφαγής εκφράζει το γεγονός ότι ο Ιησούς
και οι πιστοί Του δεν πραγματοποιούν την ιστορική τους πορεία σε έναν
ειδυλλιακό κόσμο. Αντίθετα, προχωρούν αντιμέτωποι με τους διωγμούς, την
καταπίεση και την ανελευθερία. Το Θείο Βρέφος από την γέννησή Του γνώρισε την
αμφισβήτηση και τη βία και καθόρισε το πρότυπο της μαρτυρικής ζωής εκείνων που
θα ακολουθήσουν πιστά τα ίχνη Του μέχρι τους έσχατους χρόνους.